Sadece AK Parti seçmeni değil; Türkiye insanı lider dediği insanda üç şeye bakıyor. Bir samimi, sahici olmak, iki adil, üç vizyon sahibi olmak. Yani onlardan biri olacaksınız. Sırça köşkten “Şunu bunu yapın” diyerek öğretmenlik yapan biri değil, onlarla yürüyen kişi olacaksınız. Ama dağın öte tarafındaki vaadin ne olduğuyla ilgili bir vizyonunuz da olacak ve onları inandıracaksınız. Bu üç meselede Tayyip Bey’in kitlesiyle müthiş bir ilişkisi olduğu açık. Türk insanı bu ilişkiyi temasla ölçüyor. Tayyip Bey ve örgütü bu anlamda sokakta var olan bir örgüt.

 

 

Muharrem İnce bu seçimin dördüncü başaranıdır. Partisinden sekiz puan fazla aldı. Bunu, samimisahicilik bacağında sağladı. Ama vizyon bacağında, yani Muharrem Bey yönetimi alırsa ne yapacağı konusunda bir vizyondan daha çok bir öfke, kırgınlık ve var olan iktidara itiraza yaslandı. Onun için o itirazın gidebileceği maksimum yere ulaştı. Bu anlamıyla başarılı.

 

 

Bütün fotoğrafı topluca değerlendirdiğimizde bir kere efsaneler halinde “Bir yerde gizli oy var” gibi söylentilerin karşılığı olmadığını bu seçimde gördük. Mesela “Saadet Partisi’nin AK Parti’de gizli yüzde 5 oyu var” deniyordu, böyle olmadığı görüldü. Ya da “Baraj nedeniyle seçmen stratejik davranıyor” meselesinin sanıldığı büyüklükte olmadığı anlaşıldı. Çünkü Türk siyaseti konsolide oldu. Türkiye siyaseti bu dört kimliğe, dört partiye sıkıştı. Bu dört parti içinde hayat tarzları ve kimliklerden beslenen, siyasette çok somut yaşadığımız bir kutuplaşma var. Dün (önceki) akşam tekrar tekrar karşımıza çıkan fotoğraf budur. Dolayısıyla İYİ Parti kendini bu kutuplaşmanın ve kimliklerin içinden bir yere konumladığı zaman ya iktidar blokunun içinde ya da diğer taraftan yer kapacaktı. En büyük eksiği sadece muhalefet blokundan yer kapan bir yere oturmuş olmasıdır. Bu arada biz Meral Hanım’ın oyunu hiçbir zaman yüzde 10’dan fazla ölçmedik.

 

 

 

İki yıl sürecektir. 2023 seçimlerine kadar süreceğini sanmıyorum. Dün Devlet Bey’in konuşmasında söylediği iki önemli cümle var. Birincisi: MHP kilit parti, ki doğru. İkincisi; “Denge ve denetleme görevini vatandaş bize verdi” diyor. Bu mesaj AK Parti’ye. Yani ben baştan beri Devlet Bey ve MHP’nin sadece kendi ikbali için değil, devlette de var olan bir zihniyetin temsilcisi olarak iktidara ortak bir ittifak içinde olduklarını var sayıyorum. Şimdi o zihniyet, “Ben buradayım ve seninle güçlü bir koalisyon içindeyiz” demiş oldu. Uyum yasalarında bir sorun beklemiyorum. Ama asıl daha sonra, reel sorunlarla karşı karşıya geldiğimizde muhtemelen gerilimler başlayacaktır.

 

 

 

Yalnızca CHP değil, çıkan tablonun tüm partilerde bir şeyleri değiştirmesini umut ediyorum. Türkiye’nin karşı karşıya olduğu problemler sadece emekli maaşında düzeltme ya da katsayı hesabını nasıl yapacağımız meselesi kadar basit olabilseydi keşke. Türkiye’nin temel bir problemi var. Ortak yaşama iradesini güçlendirme, yeniden bir arada yaşama duygusunu üretmek, devleti yeniden tanzim etmek, şeffaf denetlenebilir hale getirmek, en önemlisi hepimizin kendimizi içinde bulacağı, toplumsal uzlaşmaya dayanan sivil anayasayı yapmak. Kimlikleri aşan bir hayat inşa etmemiz lazım. Bunun için ya partilerden birinin dönüşmesi, hiç olmazsa parlamentoda uzlaşma zemini gerekiyor.

 

 

Ve arkasından söylediği bazı cümlelerden de bunu okumak mümkün. Mesela “Bütün kimliklere, özgürlük alanına, yaşam tarzına saygı duyacağız” gibi. Bu kutuplaşma kendi kendine bu hale gelmiş değil. Bütün siyasetçilerin ve ülkeyi yöneten olarak Tayyip Bey’in de elbette rolü var. Şimdi bunu aşmak da bu siyasetçilerin elinde. Sizin söylediğiniz CHP tarafındaki lider meselesi bu seçim sonuçlarıyla halledilecek görünüyor. Muharrem Bey’in önünde Kemal Bey veya partinin duracağını sanmıyorum. Öyle bir gerilim beklemiyorum. Belki de Kemal Bey, seçim öncesindeki ittifak arayışlarında İYİ Parti’ye 15 vekil vermek gibi çabalarına bakılırsa umuyorum ki hiç gerilim olmadan nazik bir şekilde devredecektir. Ama CHP’nin meselesi keşke sadece lider değiştirmekten ibaret olsaydı.

 

 

CHP’nin hem örgütte hem söylemlerinde değişime ihtiyacı var. Muharrem Bey bunu başarır mı göreceğiz. Başaramazsa bir dahaki seçimleri de kaybederler.

 

 

Liderlerin kendi illerinde ne kadar oy aldığına bakmamızı üreten dürtü, daha çok yerel seçimlerde de çalışan dürtüdür. Yani yerel sorunlar var, yerel adaylar, yerel dürtüler var. Farklı tablolar çıkabilir. Ben de beş yıldır inatla söylüyorum ki, bu kimliklere sıkışmaktan dolayı ne yerel sorunlar ne de yerel adaylar önemli. Bu tablo da onu gösteriyor. Yani Muharrem Bey’in kendi köyünde bile Tayyip Bey’in önde olması o insanlar Muharrem Bey’i oy vermeye değer bulmadıkları için değil, kutuplaşma ve kimlik duyguları daha ağır bastığı için.

 

 

 

Gayet iyi, soğukkanlı, samimi, iddialı. Geleceğe dair de ipucu veren ama bu tartışmayı ekranda yapmayacak kadar da nazik. Söylediğim gibi bir kurultayla değil, bir görev devirteslimiyle makul ve zarif bir şekilde Kılıçdaroğlu’nun görevi İnce’ye devredeceğini düşünüyorum.

 

 

Yansıdı tabii. CHP ve Muharrem Bey’in önünde bu kutuplaşmayı kırmak için güven inşasına ihtiyaç var. Bu güven inşası katmanlı. Birincisi önce CHP’nin kendi adayına güvenmesi. Ekmeleddin Bey’de böyle bir şey görmedik. Onun için CHP örgütü çalışmadı ama Muharrem Bey’i sahiplendi. İkinci güven inşası. Seçmenine “Biz bu kez kazanırız” dedirtmekti, onu da sağladı. Ama üçüncü bir güven inşasına ihtiyaç var. Karşı tarafa “Bu aday veya bu parti seçimi kazanabilir ve ülkeyi yönetebilir” dedirtmek. Bu kolay değildi. Muharrem Bey kendi salonundaki herkesi halaya kaldırmayı başardı ama öbür salondan kimse gelip o halaya katılmadı. Toptan bir yenilenme gerek.

 

 

Hayır, çok fazla değil. Bu 11.6’nın 10 puanı zaten Kürt yurttaşlarımızın. Türklerin içinden sadece “HDP barajı geçsin” diye gelen oy yarım puan bile değildir. Cumhurbaşkanı adayı hapiste, örgütlerde tutuklular var, yüzde 12’lerde oy alıyorsa, başarıdır.

 

 

 

Hayır. Bu zaten karşımızda var olan tablo, güçlendiği yok. Türkiye’nin toplumsal dokusunun ana karakteristiği karşımızda üç Türkiye olduğu gerçeği. Bir tanesi kentleşmiş, hatta metropolleşmiş, günlük hayat pratikleri kentli pratiklere dönüşmüş, tatil deyince memlekete gitmek değil, denize gitmek, çocuklarını daha bireyci yetiştirmek vs. gibi kentli pratiklere dönmüş bir coğrafyası var ülkenin. Ve bu coğrafyanın kendi ekonomik aktörleri ve dinamikleri de yeterince güçlü.

 

 

Evet, bu coğrafyada insanların öncelikleri hukuk, özgürlük ve yaşam tarzlarının korunması. Burada CHP’nin oyu göreceksiniz ki yüzde 3235 bandında olacak. Ama bir Orta Anadolu, Karadeniz’e doğru bir başka coğrafya var, daha muhafazakâr değerlere sahip, hâlâ ekonomik aktörleri ve dinamikleri yeterince güçlenmediği için devletin hizmetlerine, yatırımlarına ihtiyaç duyan, onun için çevrenin sürdürülebilirliğinden ya da iklim değişikliğinden önce baraja, yol inşaatına, oğlunun istihdamı için devletin yapacağı yatırıma bakan bir coğrafya... Ve orada AK Parti yüzde 50’leri aşan oylarda ağırlıklı… Bir de Kürtlerin olduğu hem sosyoekonomik olarak ülkenin en geri kalmışı, hem de siyasi ve kültürel hakları için mücadele ettiğini söyleyen bir başka coğrafya var.

 

 

Muhafazakâr Anadolu dediğimiz kitle yüzde 5560, kıyılar dediğimiz İstanbul, Kadıköy, Beşiktaş, İzmir yüzde 25, Hakkâri, Diyarbakır da yüzde 15. Bu sayıları hep söyledim. O yüzden değişen, artan, azalan bir şey yok.